Jeże są jednymi z najwdzięczniejszych ssaków zamieszkujących polskie lasy i często pojawiających się w przydomowych ogródkach. To ciągli poszukiwacze smacznego jedzenia, a do tego zwierzęta całkowicie pozbawione agresji. Natura wyposażyła je w kolce właśnie dlatego, by choć w minimalny sposób dać tym pokojowo nastawionym ssakom ochronę przed drapieżnikami. Co lubią jeść i jak im pomagać? Sprawdzamy!
Jeż — charakterystyka gatunku
Jeż to małe zwierzę z rodziny jeżowatych, które jest rozpoznawalne dzięki swoim charakterystycznym kolcom. Są stosunkowo małymi ssakami, które osiągają długość ciała od 15 do 30 centymetrów, a ich waga waha się od 0,5 do 2 kilogramów, w zależności od gatunku i stanu zdrowia. Mają krępe ciało, które jest pokryte setkami krótkich i sztywnych kolców. Kolce te stanowią główną cechę rozpoznawczą jeża i służą jako ochrona przed drapieżnikami.
Kolce jeża są zbudowane z keratyny tak jak włosy i paznokcie u ludzi. Są one twarde, ale elastyczne, co pozwala jeżowi na zwinięcie się w kulę w sytuacji zagrożenia. Jeż korzysta z tej obronnej postawy, aby ochronić swoje miękkie brzuch, twarz i nogi przed atakującym drapieżnikiem.
Pod kolcami jeża znajduje się gęste futro, które stanowi dodatkową warstwę ochronną. Futro jeża może mieć różne kolory, w zależności od gatunku, ale najczęściej występuje brązowe lub szarobrązowe ubarwienie. Futro jeża jest również przydatne w zimie, gdy zwierzę hibernuje. W okresie zimowym jeże szukają schronienia i zapadają w sen zimowy, w którym ich aktywność metaboliczna znacznie spada.
Jeże są aktywne głównie nocą, co czyni je zwierzętami nocnymi. Mają słaby wzrok, ale zamiast tego polegają na swoim doskonałym węchu i słuchu, aby odnajdywać pożywienie i unikać niebezpieczeństw. Jeże są samotnikami i nie prowadzą terytorialnego trybu życia, choć niektóre samice mogą tworzyć krótkotrwałe więzi z młodymi przez krótki okres.
Co jedzą jeże i co można im podrzucać?
Do lubianego przez jeże menu należą przede wszystkim ślimaki, które stanowią dla nich prawdziwy rarytas. To właśnie ten typ żywienia wpływa na pożyteczność jeży, które przemierzając leśne ścieżki, a ostatnio również zakamarki miejskie i podmiejskie – zmniejszają populację żarłocznych ślimaków, które z kolei niszczą ludzkie uprawy. Jednym z ulubionych posiłków tych uroczych stworzeń są także larwy.
Larwy, którymi najczęściej żywią się jeże
Larwy, zwłaszcza te występujące w różnych stadiach rozwoju, stanowią ważny składnik diety jeży. Jeże najczęściej jedzą:
- Larwy chrząszczy, znane również jako żuczki, są jednym z najważniejszych źródeł pożywienia dla jeży. W zależności od gatunku jeże mogą być żywionymi larwami chrabąszczy, gąsienicami czy innymi owadami. Jeże uwielbiają polować na te pokaźne źródła białka, a ich kłujące pyszczki są w stanie pokonać nawet najbardziej opancerzone larwy.
- Jeże nie gardzą również smacznymi gąsienicami. To przede wszystkim żywe skarby dla jeża, pełne składników odżywczych, takich jak białko i tłuszcze. Gąsienice występują w różnych kształtach, rozmiarach i kolorach, co czyni je idealnym urozmaiceniem diety jeży. Jeże są znane z tego, że potrafią zjeść znaczną ilość gąsienic w ciągu jednego posiłku.
- Larwy muchówek, zwane popularnie robakami mącznymi, są kolejnym smacznym posiłkiem dla jeży. Są bogate w białko i są łatwo dostępne dla jeża. Jeże mogą znaleźć larwy muchówek w różnych środowiskach, w tym pod opadłymi liśćmi, w ściółce leśnej i w zgniłym drewnie. Dzięki swojej wszechstronności i dużym zasobom, larwy muchówek są jednym z ulubionych dań jeży.
- Larwy motyli, takie jak gąsienice, są również na menu jeży. Motyle w swoim cyklu życia przechodzą przez stadium larwalne, w którym są bardzo odżywcze. Te ruchliwe larwy są smacznym przysmakiem dla jeży, które wabią swoje zdobycze swoim wyjątkowym węchem. Jeże mogą łatwo znaleźć larwy motyli na roślinach, drzewach i na ziemi.
Co jeszcze jedzą jeże?
W warunkach domowych (bo ich hodowla jest w Polsce dość popularna) chętnie zjadają gotowane jajka, nie pogardzą jabłkami, ogórkami, ale i mięsem kurczaka. Co ciekawe, z przyjemnością sięgają też po karmę dla kotów!
Małe jeże mają jeszcze wyzwanie z gryzieniem, dlatego to, co się im podaje – czy w hodowli domowej, czy podrzucając na zewnątrz, powinno być odpowiednio miękkie i oczywiście świeże. Jeże przepadają za warzywami w różnej formie, młode skuszą się np. na gotowaną marchew czy ziemniaki, starsze, z już wykształconymi zębami nie muszą mieć warzyw podgotowywanych. Co ważne, specyficzny układ mordki jeża utrudnia mu radzenie sobie z niektórymi pokarmami w formie naturalnej, dlatego do karmienia warto je ścierać na tarce, a np. ogórki w twardej skórce – obierać.
Karmiąc jeże, należy zwracać uwagę, by nie rzucać im jedzenia zmrożonego ani zimnego, najlepsze dla ich zdrowia będzie takie w temperaturze pokojowej.
W niektórych sklepach zoologicznych można również dostać mieszanki przygotowane specjalnie z myślą o jeżach i o takie produkty także warto się pokusić. Ciekawostką, o której pamiętamy, jest fakt aktywności tych ssaków przede wszystkim w nocy. To właśnie wtedy odważają się śmielej na spacery i poszukiwanie jedzenia, więc jeśli dokarmiamy je poza domem – wystawiajmy im miski z pokarmem właśnie po zapadnięciu zmroku. Próba pozostawiania żywności dla jeży w ciągu dnia najpewniej skończy się tym, że zjedzą to inne zwierzęta, albo do wieczora pokarm straci swoją świeżość i jeżom zaszkodzi. Tu trzeba wspomnieć także o ich wrażliwych żołądkach, więc jeśli już decydujemy się pomagać im w żywieniu – róbmy to dobrze! Nie zapominajmy także o wodzie. Jeśli w okolicy nie ma źródła wody, warto pozostawić przy karmie również miseczkę.
Czego jeż nie może jeść?
Jeże są wszystkożerne i mają skłonność do przekopywania ziemi w poszukiwaniu pokarmu. Chociaż wiele z ich ulubionych pożywienia jest łatwo dostępne w naturze, istnieją również niektóre produkty spożywcze, które mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia jeża.
- Mięso i produkty mięsne: Jeże są stworzeniami roślinożernymi i owadożernymi, dlatego nie są przystosowane do trawienia mięsa. Spożywanie surowego mięsa lub produktów mięsnych może prowadzić do infekcji jelitowych i innych problemów zdrowotnych u jeża. Ważne jest, aby unikać podawania takich pokarmów, jak surowe mięso, kiełbaski, wędliny czy gotowane mięso w przyprawach.
- Mleko i produkty mleczne: Podobnie jak większość dzikich zwierząt, jeże nie mają naturalnej tolerancji laktozy, cukru zawartego w mleku ssaków. Spożycie mleka i produktów mlecznych może prowadzić do problemów trawiennych, wzdęć, biegunki oraz odwodnienia. Dlatego lepiej unikać podawania jeżom mleka, jogurtów czy serów.
- Pokarmy wysokotłuszczowe: Pokarmy bogate w tłuszcze, takie jak smalec, masło czy oleje, są zbyt ciężkie dla układu trawiennego jeża. Mogą one prowadzić do otyłości, chorób wątroby oraz problemów z trawieniem. Jeże powinny otrzymywać zdrową i zrównoważoną dietę opartą głównie na owadach, chrząszczach, ślimakach, owocach i warzywach.
- Produkty wysokocukrowe: Jeże mają małe ciała i nie są przystosowane do przetwarzania dużych ilości cukru. Spożywanie żywności wysokocukrowej, takiej jak słodycze, ciasta czy napoje gazowane, może prowadzić do otyłości, próchnicy zębów i innych problemów zdrowotnych. Warto pamiętać, że naturalnie występujące cukry w owocach są w porządku w umiarkowanych ilościach.
Jeże — ochrona gatunkowa
W dzisiejszych czasach jeże napotykają wiele wyzwań, takich jak utrata siedlisk i degradacja środowiska. W miarę jak tereny zalesione są przekształcane na tereny zurbanizowane, naturalne środowisko jeży jest niszczone. Budowa dróg, domów i innych infrastruktur ogranicza dostępność przestrzeni dla tych zwierząt, co utrudnia im znalezienie odpowiednich miejsc do żerowania, rozmnażania i hibernacji. Na populację jeży negatywnie wpływa także zanieczyszczenie środowiska. Chemikalia stosowane w rolnictwie i ogrodnictwie, takie jak pestycydy i herbicydy, a także zanieczyszczenie środowiska wpływają na ich zdrowie i płodność.
Innym istotnym zagrożeniem dla jeży są przeszkody komunikacyjne, takie jak ogrodzenia i mury. Te przeszkody uniemożliwiają jeżom swobodne przemieszczanie się między obszarami i mogą prowadzić do izolacji populacji. Jeże potrzebują dużych obszarów do przemieszczania się w poszukiwaniu pożywienia i partnerów do rozmnażania, dlatego istotne jest tworzenie korytarzy ekologicznych, które umożliwią im bezpieczne poruszanie się. Dodatkowo nieodpowiednie praktyki ogrodnicze, takie jak stosowanie środków owadobójczych, mogą stanowić zagrożenie dla jeży. Jeże często przeszukują komposty i śmietniki w poszukiwaniu pożywienia, więc niewłaściwe gospodarowanie odpadami może prowadzić do zatrucia jeży.
Aby pomóc jeżom, istotne jest podejmowanie działań na różnych poziomach. Na poziomie jednostkowym można zapewnić jeżom dostęp do bezpiecznych i odpowiednich siedlisk, takich jak obszary zalesione, ogrody z licznymi krzewami i stosowanie przyjaznych dla środowiska praktyk ogrodniczych. Należy również unikać stosowania środków chemicznych, które mogą być szkodliwe dla jeży i innych zwierząt. Lokalne organizacje ochrony zwierząt mogą prowadzić programy monitorowania populacji jeży, organizować akcje na rzecz ochrony ich siedlisk oraz prowadzić kampanie informacyjne mające na celu zwiększenie świadomości społecznej na temat jeży i ich potrzeb.
