Dokąd odlatuje kukułka – trasa migracji i ciekawostki o wędrówce

Dokąd odlatuje kukułka na zimę?

Kukułki to jedne z najbardziej tajemniczych ptaków w Europie. Choć ich charakterystyczne „kuku” zna niemal każdy, niewielu wie, gdzie te niepozorne ptaki spędzają zimę. Europejskie kukułki, w tym te spotykane w Polsce (Cuculus canorus), wędrują każdego roku na ogromne odległości, pokonując czasami ponad 10 000 kilometrów, by dotrzeć do swoich zimowisk w Afryce Subsaharyjskiej. Ich najczęstszy cel to lasy i sawanny Afryki Środkowej oraz Południowej, szczególnie w rejonach Demokratycznej Republiki Konga, Zambii czy Angoli.

Kukułki odlatują z Europy zazwyczaj na przełomie lipca i sierpnia. W przeciwieństwie do wielu innych ptaków, które migrują stadnie, kukułki podróżują w pojedynkę. Co ciekawe, młode ptaki, które dopiero co opuściły gniazdo przybranych „rodziców”, udają się w migrację bez pomocy dorosłych osobników, kierując się wyłącznie wrodzonym instynktem.

Jak wygląda trasa migracji kukułki?

Trasa migracji kukułki jest imponująca i pełna wyzwań. Podczas wędrówki z Europy do Afryki ptaki muszą pokonać naturalne bariery, takie jak Morze Śródziemne oraz pustynię Saharę. Najnowsze badania z wykorzystaniem nadajników GPS pokazały, że kukułki lecą przez Hiszpanię, Włochy lub Bałkany, następnie przecinają Morze Śródziemne i kierują się na południe przez pustynne tereny Afryki Północnej.

W południowej części Sahary kukułki zbierają siły, zatrzymując się na kilka tygodni w tzw. strefie Sahelu — pasie półpustynnych terenów pomiędzy Saharą a wilgotnymi lasami równikowymi. Tam mają szansę się pożywić i odpocząć. Następnie przemieszczają się dalej na południe, nierzadko aż do rejonów południowej Afryki, gdzie zimują, żerując na owadach i larwach.

Jak kukułki odnajdują drogę do Afryki?

Jednym z najbardziej fascynujących aspektów migracji kukułek jest sposób, w jaki orientują się w przestrzeni. Choć młode ptaki nie mają żadnego kontaktu z dorosłymi kukułkami, są w stanie samodzielnie odnaleźć drogę do Afryki. Naukowcy uważają, że kukułki korzystają z kombinacji kilku wewnętrznych mechanizmów nawigacyjnych: zmysłu geomagnetycznego, pozycji Słońca i gwiazd oraz wrodzonej mapy w mózgu, która „podpowiada” im kierunek lotu.

Kolejnym ciekawym odkryciem jest to, że kukułki są w stanie korelować zmiany w polu magnetycznym Ziemi z ruchem gwiazd, co pozwala im na niezwykle precyzyjne poruszanie się po trasie nawet w ciemności. To swoisty „biologiczny GPS”, który umożliwia im powrót co roku w te same rejony Afryki, a następnie przelot z powrotem do Europy na wiosnę.

Czy kukułki wracają w to samo miejsce?

Tak, kukułki wracają na te same tereny lęgowe w Europie, często nawet w to samo konkretne miejsce. Mimo że podróż w obie strony jest długa i wyczerpująca, wiele ptaków przebywa ją wielokrotnie przez swoje życie. Naukowcy badający kukułki w Polsce zauważają, że te same osobniki powracają każdego roku na te same obszary, co świadczy o ich niesamowitym zmyśle orientacji przestrzennej.

Mimo to, młode kukułki, które po raz pierwszy wracają z Afryki do Europy, niekoniecznie trafią dokładnie tam, gdzie się wykluły. Proces „dopasowania” ich letnich siedlisk w Europie może zajmować kilka sezonów, zanim ustalą stałe miejsce rozrodu.

Dlaczego kukułki wędrują – przyczyny migracji

Głównym powodem migracji kukułek, podobnie jak innych ptaków wędrownych, jest dostępność pokarmu. W okresie zimowym w Europie owady, którymi żywią się kukułki (gąsienice, chrząszcze, motyle), stają się rzadkością. Dlatego ptaki zmuszone są szukać pożywienia tam, gdzie klimat przez cały rok sprzyja obfitości owadów, czyli w Afryce.

Drugim ważnym powodem jest zapewnienie optymalnych warunków rozrodu. Kukułki żerują i rozmnażają się w Europie, gdzie korzystają z obecności innych ptaków – ich „adopcyjnych rodziców” – do składania jaj. Powrót wiosną do Europy pozwala im zsynchronizować się z okresem lęgowym gospodarzy takich jak pliszki, rokitniczki czy pokrzewki.

Dlaczego kukułka podróżuje samotnie?

Kukułki to ptaki prowadzące samotniczy tryb życia. W przeciwieństwie do bocianów czy żurawi, które migrują w stadach, kukułki lecą w pojedynkę. Co więcej, nie tworzą pary na całe życie, a samica może złożyć jaja do kilkunastu różnych gniazd innych ptaków.

Samotna migracja kukułki pokazuje, jak niezależny jest ten gatunek. Dzięki wrodzonemu zaprogramowaniu kierunku migracji oraz umiejętnościom orientacji przestrzennej, kukułki nie potrzebują wsparcia stada i całkowicie samodzielnie przemierzają kontynenty, pokonując każdego roku trasę liczącą tysiące kilometrów.

Ciekawostki o migracji kukułki

• Rekordowy dystans: Niektóre kukułki pokonują nawet 16 000 km rocznie, migrując między Europą a Afryką.
• Różnice między osobnikami: Samce i samice kukułek mogą obierać nieco różne trasy migracyjne, ale ostatecznie spotykają się w tych samych zimowiskach.
• Wysokość lotu: Kukułki potrafią lecieć na wysokości kilku kilometrów, zwłaszcza podczas przelotu nad Saharą.
• Reakcja na zmiany klimatu: W ostatnich latach obserwuje się, że kukułki wracają z Afryki wcześniej niż kiedyś, co może być skutkiem zmian klimatycznych i przesuwającego się terminu pojawiania się owadów w Europie.
• Życie po migracji: Po powrocie do Europy samice rozpoczynają „polowanie” na gniazda innych ptaków, by złożyć jaja. To jeden z najbardziej znanych przykładów pasożytnictwa lęgowego w świecie ptaków.