Łyska – wodny ptak z białą tarczą i jego styl życia

Jak wygląda łyska? Rozpoznanie ptaka z charakterystyczną białą tarczą

Łyska zwyczajna (Fulica atra) to średniej wielkości ptak wodny, który bez trudu przyciąga uwagę obserwatorów przyrody. Jej najbardziej charakterystyczną cechą jest wyraźna, biała tarczka czołowa, która kontrastuje z czarnym upierzeniem całego ciała. Często mylona jest z kaczką, ale łyska należy do rodziny chruścieli i bliżej jej do kurki wodnej niż do typowej anaty.

Dorosłe osobniki osiągają długość około 36–42 cm oraz rozpiętość skrzydeł na poziomie 70–80 cm. Ich nogi są długie, zielonkawe z charakterystycznie szerokimi, płatkowatymi palcami przystosowanymi do chodzenia po roślinności wodnej. Dziób łyski jest biały, krótki i silny. Młode osobniki różnią się nieco wyglądem — ich pióra są jaśniejsze, a biała tarczka – mniej wyraźna.

Gdzie występuje łyska? Zasięg i siedliska wodnego ptaka

Łyska występuje niemal w całej Eurazji, od Wysp Brytyjskich i Portugalii po Japonię, a także w Afryce Północnej, Australii i Nowej Zelandii. W Polsce jest ptakiem lęgowym, dość pospolitym na wodach stojących i wolno płynących, a zimą pojawia się również na niezamarzniętych zbiornikach wodnych w centrum miast i w portach morskich.

Preferuje środowiska bogate w roślinność przybrzeżną – jeziora, stawy, starorzecza, rozlewiska, a także miejskie parki z wodą. Kluczowym elementem siedlisk łyski jest obecność gęstej roślinności, która służy zarówno jako schronienie, jak i budulec gniazd.

Jak żyje łyska? Terytorialny styl życia i zachowania społeczne

Łyska prowadzi stosunkowo terytorialny tryb życia, szczególnie w sezonie lęgowym. Samce wykazują dużą agresję w obronie swojego rewiru, często walcząc z sąsiadami na powierzchni wody, unosząc się na tylnej części ciała i uderzając nogami. Mimo to, zimą łyski tworzą ogromne stada liczące setki osobników, zwłaszcza na otwartych i niezamarzających akwenach.

Ptak ten należy do gatunków monogamicznych. Tworzy pary sezonowe, ale część z nich powraca do siebie przez kilka kolejnych sezonów. Oba osobniki z pary uczestniczą w budowie gniazda oraz opiece nad młodymi, co czyni łyskę jednym z bardziej opiekuńczych ptaków wśród chruścieli.

Jak wygląda gniazdo i cykl lęgowy łyski?

Łyska buduje charakterystyczne pływające gniazda z olbrzymiej ilości roślin wodnych. Zazwyczaj umieszczone są one wśród trzcin lub innych roślin przy brzegu, ale niekiedy gniazda są widoczne z daleka. Konstrukcja jest dosyć masywna i stabilna, a wejście do gniazda prowadzi po specjalnym podwyższeniu z materiału roślinnego.

Sezon lęgowy przypada zazwyczaj na okres od kwietnia do czerwca. Samica składa od 6 do 10 jaj w beżowym kolorze z ciemnymi plamkami. Jaja wysiadywane są przez oba ptaki przez około 21–24 dni. Pisklęta są gniazdownikami, co oznacza, że opuszczają gniazdo wkrótce po wykluciu, jednak przez kilka tygodni są karmione przez rodziców. Potomstwo osiąga samodzielność po 6–8 tygodniach.

Co je łyska? Dieta i sposoby zdobywania pokarmu

Łyska jest wszystkożerna, ale największą część jej diety stanowią rośliny wodne – glony, rzęsa, trzcina czy oczeret. Ptak ten potrafi nurkować do 2 metrów głębokości i pozostawać pod wodą przez ponad 15 sekund. Dzięki specyficznej budowie ciała i palców, może nie tylko dobrze pływać, ale także sprawnie poruszać się na powierzchni roślinności wodnej, gdzie zbiera pokarm.

Oprócz materiału roślinnego, łyski jedzą również bezkręgowce, niewielkie ślimaki, larwy owadów, plankton czy ikrę ryb. Zimą, gdy dostępność pokarmu spada, nie pogardzą resztkami pokarmowymi dostarczanymi przez ludzi w środowiskach miejskich, co czyni je częstymi gośćmi w parkach miejskich i stawach.

Czy łyska jest ptakiem chronionym i zagrożonym?

W Polsce łyska objęta jest ścisłą ochroną gatunkową jako część krajowej bioróżnorodności. Mimo spadków populacji w niektórych regionach Europy, globalne stany tego ptaka są stabilne, a nawet wzrastają w wyniku korzystnych zmian w środowiskach miejskich, które dostarczają jej nowych siedlisk.

Łyska dobrze adaptuje się do środowisk przekształconych przez człowieka. Sztuczne zbiorniki wodne, wypłycenia, a nawet parki miejskie stają się jej nowym domem. Największym zagrożeniem dla łyski pozostają zanieczyszczenie wód, zmniejszanie strefy trzcinowisk oraz nielegalne polowania. W krajach południowej Europy gatunek ten wciąż bywa celem myśliwych mimo zakazów.

Różnice między łyską a innymi ptakami wodnymi

Łyska bywa często mylona z kureczką wodną lub nawet kaczką krzyżówką, zwłaszcza przez niezaawansowanych obserwatorów ptaków. Kluczową cechą odróżniającą ją od kaczek jest forma nóg – łyski nie mają płetw, lecz długie, szerokie palce z płatkami, które pomagają jej przemieszczać się po gęstej roślinności. Ich chód na lądzie jest również wyjątkowy, bardziej niezdarny, ale stabilny.

W porównaniu do kureczek, łyski są ciemniejsze, bardziej jednolicie ubarwione oraz znacznie masywniejsze. W locie wyróżniają się jasnymi, niemal białymi ogonami i dźwięcznym, chrapliwym skrzekiem, który różni się wyraźnie od delikatnych głosów innych wodnych mieszkańców zbiorników.

Dlaczego łyska zyskuje popularność wśród obserwatorów ptaków?

Obecność łysk w miejskich ekosystemach sprawia, że są częstym obiektem obserwacji nie tylko wśród zaawansowanych ornitologów, ale także rodzin spacerujących nad wodą. Ich żywiołowe zachowania, takie jak efektowne popisy terytorialne czy nurkowanie, sprawiają, że łyska przyciąga wzrok nawet laików. To ptak, który umożliwia łatwe rozpoczęcie przygody z ornitologią, nie wymagając przy tym wędrówek w dzikie ostępy.

Współczesne działania edukacyjne wspierają rozpoznawanie takich gatunków jak łyska – przez tablice informacyjne w parkach, aplikacje do rozpoznawania ptaków czy nawet spacery ornitologiczne inicjowane przez lokalne organizacje ekologiczne. Dzięki temu łyska przestaje być nieznaną znajomą i staje się pełnoprawnym bohaterem miejskich jezior i stawów.