Jak rozpoznać maślaka sitarza w lesie?
Maślak sitarz (Suillus bovinus) to jeden z najbardziej znanych i rozpoznawalnych grzybów wśród polskich miłośników zbierania grzybów. Szczególnie często spotykany jest w sosnowych lasach, gdzie rośnie masowo w ściółce, zazwyczaj w okresie od sierpnia do października. Jego cechami charakterystycznymi są jasnożółty kapelusz, który u młodych egzemplarzy bywa półkulisty, z czasem spłaszczający się i przybierający bardziej ochrowe, czasem różowe odcienie. Średnica kapelusza może sięgać od 4 do 10 cm.
Spód kapelusza nie ma klasycznych blaszek – zamiast tego posiada żółtą, gąbczastą warstwę rurkową, co jest typowe dla wielu gatunków maślaków. Trzon jest smukły i wysoki, często lekko wygięty, także w kolorze jasnożółtym. Ciekawostką jest, że maślak sitarz nie posiada pierścienia na trzonie, co go odróżnia np. od bardziej znanego, silniejszego w smaku maślaka zwyczajnego (Suillus luteus).
Czy maślak sitarz jest jadalny?
Tak, maślak sitarz jest grzybem jadalnym i delikatnym w smaku. Choć niektórzy uznają go za mniej atrakcyjnego kulinarnie niż inne popularne maślaki, to jego łatwa dostępność i obfite występowanie sprawiają, że często trafia do koszyków grzybiarzy. Warto jednak pamiętać, że jego walory smakowe w dużej mierze zależą od sposobu przygotowania – odpowiednie obróbki potrafią wydobyć z niego aromat idealny do wielu potraw.
Dodatkową zaletą jest fakt, że maślak sitarz rzadko bywa robaczywy, w przeciwieństwie do innych grzybów leśnych. Najlepiej zbierać młode egzemplarze, ponieważ starsze stają się miękkie i gąbczaste, a ich smak bywa mniej wyrazisty.
Maślak sitarz – wartości odżywcze i zdrowotne
Maślak sitarz to grzyb niskokaloryczny, zawiera około 30–40 kcal na 100 gramów. Składa się głównie z wody, ale dostarcza również błonnika i niewielkiej ilości białka. Posiada witaminy z grupy B (szczególnie B2 i B3), a także minerały takie jak potas, fosfor i żelazo. Bogaty w antyoksydanty, może wspierać organizm w walce z wolnymi rodnikami, choć nie należy traktować go jako lekarstwa.
W porównaniu z innymi produktami spożywczymi, grzyby takie jak maślak sitarz są trudniej przyswajalne i niezalecane dla dzieci oraz osób z problemami trawiennymi. To efekt obecności chityny – naturalnego polisacharydu budującego ściany komórkowe grzybów, który jest dla człowieka nietrawiony.
Jak oczyścić i przygotować maślaka sitarza do gotowania?
Po zebraniu maślaków kluczowe jest ich dokładne oczyszczenie. Najlepiej robić to jeszcze w lesie, usuwając większe zabrudzenia i sprawdzając, czy grzyb nie jest zbyt stary lub robaczywy. W domu warto dokładnie oczyścić grzyby przy pomocy pędzelka lub papierowego ręcznika – unika się wtedy ich nadmiernego namoczenia.
Popularnym pytaniem jest, czy obierać skórkę z kapelusza maślaka sitarza. W przeciwieństwie do maślaka zwyczajnego, skórka sitarza jest cieńsza i mniej lepka. Wiele osób jej nie obiera, jednak można to zrobić, jeśli jej struktura jest zbyt gumowana po ugotowaniu. Zaleca się również usunięcie gąbki spod kapelusza u starszych osobników – bywa ona miękka i gorzkawa w smaku po obróbce termicznej.
Najlepsze przepisy z maślakiem sitarzem
Maślak sitarz doskonale sprawdza się w różnorodnych daniach – zarówno w wersjach wegetariańskich, jak i mięsnych. Oto kilka pomysłów:
Smażone maślaki na maśle
To najprostszy i najszybszy sposób na przyrządzenie sitarzy. Pokrojone grzyby smaży się na maśle z dodatkiem cebuli, doprawia solą, pieprzem i opcjonalnie świeżym tymiankiem. Świetnie smakują z jajecznicą lub jako dodatek do ziemniaków z koperkiem.
Maślaki w śmietanie
Po podsmażeniu cebuli dodaje się maślaki i dusi przez kilka minut. Na koniec wlewa się śmietankę 18% i doprawia ziołami. Taki sos pasuje do makaronu, kaszy gryczanej lub placków ziemniaczanych.
Marynowane maślaki
Młode i jędrne grzyby można zamarynować w occie. Gotuje się je przez kilka minut z dodatkiem przypraw (liść laurowy, ziele angielskie, gorczyca) i następnie wkłada do słoików z octową zalewą. Gotowe już po kilku dniach, idealne jako przystawka do wędlin i mięs.
Zupa grzybowa z maślakiem sitarzem
Maślak nadaje się do przygotowania delikatnej zupy grzybowej. Wystarczy ugotować bulion warzywny, dodać podsmażone grzyby oraz ziemniaki, a po gotowaniu zabielić śmietaną. Doprawiamy do smaku solą, pieprzem i gałką muszkatołową.
Czy maślak sitarz nadaje się do suszenia lub mrożenia?
Ze względu na wysoki poziom wody, maślak sitarz nie jest najłatwiejszy do suszenia – po procesie traci intensywność smaku i łatwo się kruszy. Dużo lepszym rozwiązaniem jest jego mrożenie. Przed zamrożeniem warto go najpierw obgotować przez 5–7 minut, a następnie ostudzić i zapakować w woreczki próżniowe lub pojemniki. W tej formie może służyć jako składnik zup, sosów lub farszu przez całą zimę.
Maślak sitarz – z jakimi grzybami go nie pomylić?
Choć maślak sitarz jest stosunkowo łatwy do rozpoznania, istnieje kilka podobnych gatunków, które mogą wprowadzić grzybiarza w błąd:
- Maślak żółty (Suillus grevillei) – ma bardziej pomarańczowy kapelusz i rośnie głównie pod modrzewiami.
- Maślak ziarnisty (Suillus granulatus) – mniejszy, z drobnymi kropeczkami (ziarenkami) na trzonie i bez pierścienia, ale bardziej śluzowaty.
- Maślak zwyczajny (Suillus luteus) – podobny, lecz posiada wyraźny śluz na kapeluszu i pierścień na trzonie.
Warto znać te różnice, ponieważ choć wszystkie wymienione są jadalne, mają różne walory smakowe i nieco inne zastosowania kulinarne.
Sezon na maślaki – kiedy najlepiej wybrać się na grzybobranie?
Maślak sitarz pojawia się dość wcześnie – już w lipcu można natknąć się na pierwsze egzemplarze, jednak szczyt zbiorów przypada zwykle na sierpień i wrzesień. Sprzyja mu ciepła, wilgotna pogoda, więc po kilku dniach jesiennego deszczu można spodziewać się wysypu.
Najbardziej obfite stanowiska występują w gęstych sosnowych borach, na glebie piaszczystej i przepuszczalnej. W takich miejscach sitarz tworzy często kolonie, a grzybiarze mogą zapełnić całe kosze w ciągu krótkiego spaceru.
Cześć, nazywam się Marcel i od lat pasjonuję się tematyką wnętrz, ogrodów i szeroko pojętego designu. Na moim blogu znajdziecie wiele ciekawych inspiracji oraz pomysłów.
