Wśród wielu artystycznych technik graficznych monotypia jest tą, o którą środowisko grafików najczęściej się sprzeczało. Dlaczego? Zgodnie z zasadą, za technikę w tej dziedzinie uważa się przede wszystkim możliwość wykonania wielokrotnej liczby prac np. odbitek, a monotypia pozwala na wytworzenie tylko jednej takiej sztuki. Niemniej, sam proces jej produkcji doskonale wpisuje się w reguły technik graficznych, dlatego ostatecznie za taką właśnie się ją uznaje. Co o tej metodzie warto wiedzieć?

Co to znaczy monotypia?

Samo słowo monotypia wywodzi się z greki (monos – jeden, typos – odbicie) i oznacza wprost artystyczną technikę należącą do druku płaskiego, dzięki której możliwe jest uzyskanie jednej odbitki. Odkrycie monotypii przypisuje się słynnemu Giovanni Benedetto Castiglione – włoskiemu malarzowi z okresu baroku. Pierwsze wzmianki o zastosowaniu przez niego tego rozwiązania pochodzą z lat 40. XVII wieku. Popularność tej techniki wzrosła jednak dopiero w połowie XIX wieku.

Ciekawostką jest to, że monotypię często określa się jako technikę przypadku, ponieważ ilość użytych w niej warstw farby jest ściśle zależna od pomysłu twórcy, podobnie jak kierunek prowadzenia wałka jest związany z tym, w jaki sposób ułoży go artysta. W olejnym wariancie tej artystycznej techniki konieczna jest długotrwała praca i często wielokrotne jej powtarzanie tak, by uzyskać zakładany efekt.

Polscy artyści znani z tworzenia odbitek tą metodą to m.in. Zdzisław Beksiński, Andrzej Wróblewski, Wojciech Weiss (jeden z pierwszych polskich malarzy, który zaczął jej używać), Maria Jarema (ceny monotypii tej artystki biły w Polsce rekordy np. w 2005 roku jedną z prac sprzedano za 270 000 zł!), Henryk Płóciennik, Jerzy Tchórzewski oraz Beata Nehring.

Jak powstaje monotypia?

Ponieważ monotypia należy do technik druku płaskiego, jej powstawanie wiąże się z bardzo konkretnymi zasadami i wymaga ogromnej uwagi. Jak to wygląda?

Monotypia olejna:

  • Farbę rozprowadza się po szklanej lub metalowej powierzchni – ważne jest by podłoże to nie absorbowało farby, dlatego np. drewno zupełnie się do tego nie nadaje. Zgodnie z własną inwencją artysta może rozprowadzić farbę różnymi narzędziami od klasycznego pędzla, przez szpachelkę, grzebień czy nawet tkaninę, sprawiając tym samym że farba będzie miała różną strukturę, grubość i kształt. Dodatkowe wykorzystanie „gadżetów” w postaci liści czy kwiatów nadaje formie jeszcze większą unikalność.
  • Pracę odbija się na papierze – do czego wykorzystywany jest tampon malarski, wałek lub kostka, a nierzadko też prasa czy specjalna matryca, możliwości są różne.
  • Nierzadko położenie farby wymaga kilkukrotnego powtórzenia (warstwy), tak by praca została dobrze odbita

Monotypia graficzna:

  • Do rozprowadzonej już farby przykłada się papier
  • Na odwrocie papieru rysuje się wzór i w ten właśnie prosty sposób powstaje jego odbitka

Jaka farba do monotypii?

Najczęściej używaną farbą do monotypii jest uniwersalna farba drukowa, graficzna. Wedle uznania można postawić tu zarówno na jej olejną, jak i wodną wersję. Wodna schnie szybciej, ograniczając malarzowi pole manewru, a olejna dłużej, co pozwala popracować nad wzorem w większym skupieniu i dołożyć do niego więcej elementów czy detali.

Monotypie na rynku kolekcjonerskim

Dziś monotypie na rynku kolekcjonerskim cieszą się dużą popularnością, głównie z racji ich niepowtarzalności. Jeśli twórca tworzy tylko jedną odbitkę dzieła, to nabywca ma pewność, że jego cena w przyszłości może dać na takim zakupie duży zarobek. Poza klasykami sięgającymi w swej twórczości do tej techniki graficznej, uwagę zwracają też prace takich twórców jak:

  • Joanna Konieczna-Zapart (młodsze pokolenie)
  • Janina Kraupe Świderska
  • Stanisław Dawski (tworzący monotypie rysunkowe, linearne)
  • Stanisław Przewłocki
  • Rafał Labijak

Artyści zagraniczni tego stylu to m.in. Maria Shedrina, William Blake, Elise de Witte, Henry Pouillon, Brigitte Derbigny, Albena Vatcheva, Oi Fortin, Thelmo Silveira, Eric Hermann, Irene Ostermann, Selim Kaya, Caludia Konig czy Kazuro Higashi.

Nietuzinkowa forma dzieł współczesnych artystów, którzy stawiają na tę artystyczną technikę graficzną w połączeniu z jej wysoką unikatowością, są dla kolekcjonerów cennym i zarazem trudnym do zdobycia kąskiem.