Ptak podobny do szczygła – jak odróżnić gatunki o podobnym ubarwieniu

Jak wygląda szczygieł – charakterystyczne cechy wyglądu

Szczygieł (Carduelis carduelis), zwany również dzwońcem złotym, to jeden z najpiękniej ubarwionych ptaków występujących w Polsce. Najłatwiej go rozpoznać po jaskrawo czerwonej masce na głowie, kontrastującej z czarno-białym upierzeniem na głowie oraz intensywnie żółtymi pasami na skrzydłach. Grzbiet szczygła jest oliwkowobrązowy, a brzuch przeważnie biały lub kremowy. Szczygły osiągają długość ok. 12–13,5 cm, mają szczupłą sylwetkę i krótki, ale mocny dziób, przystosowany do wydobywania nasion z ostów i innych roślin.

Ptaki podobne do szczygła – które gatunki można pomylić?

W miarę obserwacji przyrody łatwo zauważyć, że niektóre ptaki prezentują podobne barwy lub wielkość co szczygieł. Najczęściej mylone z nim są następujące gatunki:

• Dzwoniec zwyczajny (Chloris chloris): choć również posiada żółte elementy na skrzydłach i ogonie, ma bardziej jednolicie zielonkawe upierzenie oraz grubszy dziób. Brakuje mu charakterystycznej czerwonej maski.
• mniejszy od szczygła, z żółtawymi akcentami, zwłaszcza u samców. Ma ciemniejszą głowę i bardziej jednolitą sylwetkę, a żółć występuje głównie na skrzydłach i ogonie. Lackuje mu czerwonych elementów.
• Zięba (Fringilla coelebs): mimo że jej samce mają kolorowe, ciepłe barwy, np. rdzawy brzuch czy niebieskawy kark, to nie wykazują czerwonej maski i intensywnie żółtych pasów na skrzydłach. Zięba to większy i bardziej masywny ptak niż szczygieł.
• Szczygieł himalajski (Carduelis caniceps): występujący w Azji, czasem trzymany w hodowli. Wyglądem przypomina szczygła europejskiego, ale zamiast czerwieni na głowie ma szarą maskę. Może budzić wątpliwości w przypadku uciekinierów z hodowli lub błędnych identyfikacji w internecie.

Najczęstsze zapytania: “Jaki ptak podobny do szczygła odwiedza karmnik?”

W okresie zimowym i jesiennym obserwatorzy często zauważają przy karmnikach ptaki, które przypominają szczygła. Najczęściej są to dzwońce oraz czyże – oba gatunki chętnie przylatują do karmników, zwłaszcza gdy oferujemy im nasiona słonecznika lub prosa. Dzwońce gromadzą się w większe stada niż szczygły i potrafią być bardziej dominujące wobec innych ptaków. Czyże natomiast są ruchliwe, mniejsze, i często żerują wspólnie z szczygłami, przez co można je pomylić przy przelotnym spojrzeniu.

Czy szczygły można spotkać w mieście?

Jeszcze kilkadziesiąt lat temu szczygły były głównie związane z terenami wiejskimi, łąkami i obrzeżami lasów. Jednak adaptacja tych ptaków do zmieniającego się krajobrazu sprawiła, że dziś coraz częściej widuje się je również w miastach – w parkach, zadrzewionych osiedlach czy nawet przydomowych ogrodach. Warunkiem jest obecność odpowiednich roślin – np. ostów, łopianów czy słoneczników – na których szczygły żerują. Pracowicie wydobywają nasiona ze zdrewniałych kwiatostanów, chwytając się roślin swoimi ostrymi pazurkami. To jeden z najbardziej niesamowitych elementów ich obserwacji.

Głos szczygła – jak rozpoznać po śpiewie?

Choć wygląd zewnętrzny to główna wskazówka przy rozpoznawaniu gatunków, nie mniej ważnym elementem identyfikacji jest głos. Szczygieł wydaje charakterystyczny, melodyjny świergot, z licznymi trylami i dźwiękami przypominającymi “stiklet” i “dżidżi”. Wiosną i latem samiec wykonuje dłuższe pieśni zalotne, często z wysokich gałęzi. Porównując – dzwońce mają bardziej nosowy, piszczący śpiew, a czyże brzmią bardziej świszcząco i tryle są bardziej “szorstkie”. Doświadczony słuchacz potrafi już po kilku dźwiękach odróżnić te gatunki.

Szczygieł a jego miejsce w polskim ekosystemie

Szczygieł to ptak nie tylko piękny, ale i pożyteczny. Odżywiając się głównie nasionami roślin dzikich, przyczynia się do kontroli rozsiewania się niektórych gatunków chwastów. Jego obecność świadczy o bioróżnorodności danego terenu i stanowi dowód zachowania odpowiednich siedlisk. Co ważne, to również gatunek wskaźnikowy dla ornitologów – oznacza, że jego liczebność i kondycja mogą być sygnałem zmian zachodzących w środowisku naturalnym, np. zwiększonej intensyfikacji rolnictwa czy spadku liczby roślin łąkowych.

Jak przyciągnąć szczygły do ogrodu lub balkonu?

Miłośnicy ptaków chętnie próbują przyciągać różne gatunki do swoich ogrodów. W przypadku szczygłów kluczem jest odpowiedni dobór roślin i pokarmów. Wysiewanie roślin takich jak osty, czarcikęs, słoneczniki czy mniszki może skutecznie przyciągnąć te kolorowe ptaki. W sezonie zimowym warto zaopatrzyć się w karmnik i zaoferować szczygłom nasiona czarnego słonecznika – są one ich przysmakiem. Należy jednak pamiętać, by nie używać solonych lub prażonych wersji, a karmnik regularnie czyścić, by nie dopuścić do rozprzestrzeniania się chorób wśród ptaków.

Szczygieł w kulturze i tradycji – ciekawostki

Barwy szczygła uczyniły go bohaterem licznych dzieł malarstwa oraz literatury. W średniowiecznej Europie symbolizował duszę ludzkości, a jego jaskrawa maska była utożsamiana z odwagą i wolnością. W Polsce, jeszcze do połowy XX wieku, szczygły były często trzymane w klatkach jako ptaki śpiewające – choć dzisiaj to praktyka zakazana prawnie i nieetyczna, wciąż funkcjonuje w niektórych kręgach jako część dawnego folkloru. Co interesujące, w języku potocznym pojawiły się także powiedzenia, takie jak “kolorowy jak szczygieł” czy “ćwierkać jak szczygieł”, które odnoszą się do radosnego, intensywnego zachowania lub ubioru.