Zięba zwyczajna jest popularnym gatunkiem wśród miłośników przyrody, a także wśród hodowców ptaków. Jest łatwa do obserwacji i karmienia, a jednocześnie bardzo piękna i urocza. Jej charakterystyczne, melodyjne ćwierkanie stanowi nieodłączny element wiosny i lata, co sprawia, że jest to ptak szczególnie lubiany przez ludzi.
Jak wygląda ptak zięba?
Zięba zwyczajna (Fringilla coelebs) to gatunek ptaka z rodziny wróblowatych, który występuje w Europie, Azji i Afryce Północnej. Jest to ptak mały o długości około 14 cm, a jego waga wynosi zaledwie około 20 g. Zięba zwyczajna jest popularnym ptakiem dokarmionym przez ludzi, ale jest również powszechnie spotykana w lasach, parkach i ogrodach.
Ptak ten ma charakterystyczne czerwone, czarne i białe pióra na głowie i szyi. Głowa i szyja samca są intensywniej ubarwione niż u samicy. Wierzch ciała jest oliwkowozielony, a spód szarobrązowy z czarnym pasem na piersi. Na skrzydłach można dostrzec białe plamki, które są szczególnie widoczne podczas lotu.
Zięba zwyczajna ma charakterystyczny, trzepoczący lot, który pozwala łatwo ją odróżnić od innych ptaków. W locie również słychać jej charakterystyczne, melodyjne ćwierkanie, które jest często kojarzone z dźwiękiem wiosny.
Zięba zwyczajna jest ptakiem wędrownym, a zimą często przemieszcza się na południe w poszukiwaniu cieplejszych klimatów. Samce zaczynają śpiewać już w styczniu, a gniazda budowane są w kwietniu i maju.
Zięba zwyczajna — występowanie
Zięba zwyczajna to jeden z najbardziej rozpowszechnionych gatunków ptaków w Europie, występujący niemal w całym obszarze kontynentu, włącznie z Wyspami Brytyjskimi, Skandynawią, Półwyspem Bałkańskim, Kaukazem i Azją Mniejszą. Występuje w różnych siedliskach, w tym w lasach, parkach, ogrodach i terenach rolniczych. W zimie można go spotkać także w miastach, gdzie korzysta z karmników dla ptaków. Jest ptakiem stadnym, co oznacza, że żyje w grupach.
Zięby zwyczajne są ptakami chronionymi w wielu krajach Europy, w tym w Polsce. Ich liczebność jest wciąż stosunkowo duża, ale niestety maleje w niektórych regionach z powodu niszczenia siedlisk, stosowania pestycydów i innych zagrożeń związanych z działalnością człowieka.
Zięba zwyczajna — śpiew
Zięba zwyczajna, oprócz pięknej, kontrastowej sylwetki, słynie z charakterystycznego śpiewu, który usłyszeć można na terenie całego kontynentu. Wokalizacja zięby składa się z kilku różnych dźwięków, w tym trwających kilka sekund tzw. strof. Strofy składają się z kilku elementów: dźwięku otwierającego, kilku szybkich dźwięków i trwającego dłużej dźwięku końcowego. Całość strofy ma około 1-2 sekundy długości. Zięby zwykle śpiewają z gałęzi, zwykle w pobliżu swojego terytorium lub podczas lotów towarzyskich.
Śpiew zięby ma kilka różnych funkcji. Pierwszą z nich jest sygnalizowanie swojego terytorium. Samce śpiewają wiosną, aby zaznaczyć swoją obecność przed innymi samcami, które mogą próbować zająć ich terytorium. Drugą funkcją śpiewu jest wabienie partnerki. Samce śpiewają, aby przyciągnąć uwagę samic i zachęcić je do składania jaj.
Oprócz tych funkcji śpiew zięby ma również wartość estetyczną. Wiele osób docenia piękno śpiewu zięby i uznaje go za sposób na zrelaksowanie się i wypoczynek. Śpiew zięby jest również ważnym elementem kultury i literatury europejskiej. Wielu poetów i pisarzy, w tym John Keats i Robert Frost, wspomina o śpiewie zięby w swoich dziełach.
Zięba zwyczajna — pożywienie
Pożywienie zięby zwyczajnej jest różnorodne, co pozwala jej przetrwać w różnych środowiskach. Ptak ten preferuje nasiona, zwłaszcza te pochodzące z drzew i krzewów, a do przebicia ich skorupek wykorzystuje swój mocny dzioby. Wśród ulubionych roślin zięby znajdują się m.in.: lipa, brzoza, topola, leszczyna, jarzębina, porzeczka, dzika róża, jałowiec, ostropest plamisty. Zięby często też zjadają owady, pająki oraz inne bezkręgowce.
Zimą, gdy pokarm jest trudniej dostępny, zięby korzystają z pomocy ludzi. Są w stanie pokonywać długie odległości, aby dotrzeć do karmników z nasionami.
Zięba zwyczajna — lęgi i gniazdo
Lęgi zięby zwyczajnej trwają od marca do sierpnia, a samica składa zwykle od 4 do 6 jaj. Gniazdo zięby to niewielka konstrukcja, zbudowana z traw, gałązek i liści, którą samica układa w krzewach, na gałęziach drzew, a czasem również na budynkach. Zwykle znajduje się na wysokości od 1 do 5 metrów nad ziemią i ma kształt kubka.
Samica zięby buduje gniazdo sama, a samiec dostarcza jej materiał do budowy. Gniazdo jest budowane przez około 10 dni i jest stosunkowo delikatne, często zdarza się, że w czasie burzy ulega zniszczeniu. Dlatego też samica zwykle buduje kilka gniazd, aby mieć alternatywne miejsca na składanie jaj.
Po zbudowaniu gniazda, samica zaczyna składać jaja. Inkubacja trwa od 11 do 14 dni i jest wykonywana przez samice. Samiec tymczasem dostarcza pożywienie dla samicy, a po wykluciu się piskląt, również dla nich. Młode zięby opuszczają gniazdo po około 14 dniach od wyklucia. Wtedy to samica zaczyna karmić młode, a samiec nadal dostarcza pożywienie. Młode zięby są karmione przez rodziców przez około 20 dni, a następnie stają się samodzielne.
Zięba zwyczajna — ochrona gatunkowa
Zięby żywią się różnymi rodzajami nasion, owoców i owadów, co czyni je ważnymi dla ekosystemów lasów i pól uprawnych. Niestety, zmiany w sposobie użytkowania ziemi oraz zanieczyszczenie środowiska chemikaliami negatywnie wpłynęły na populację zięb zwyczajnych.
Dlatego gatunek ten jest pod ochroną prawną w Europie. Wiele krajów zobowiązało się do ochrony siedlisk zięb i innych ptaków występujących na obszarach leśnych i polach uprawnych. Istnieją również programy edukacyjne i inicjatywy mające na celu zwiększenie świadomości społecznej na temat zagrożeń, jakie stwarzają zmiany w środowisku naturalnym i sposobie użytkowania ziemi dla ptaków.
Oprócz działań rządowych każdy z nas może również przyczynić się do ochrony zięb zwyczajnych i innych ptaków. Możemy na przykład instalować karmniki dla ptaków i zapewnić ziębom dostęp do nasion, owoców i wody, zwłaszcza w okresie zimowym, kiedy pokarm jest trudniej dostępny. Możemy również ograniczyć użycie pestycydów i herbicydów w ogrodach i na działkach, co pomoże zwiększyć liczbę owadów i innych bezkręgowców, którymi żywią się zięby.
