Opieńki to popularne grzyby jadalne, które znajdują się w Polsce niemal wszędzie. Mogą być spożywane na surowo lub poddawane obróbce kulinarnej, a ich smak i aromat są niezwykle doceniane przez miłośników grzybobrania. Niemniej jednak wiele osób zastanawia się, czy opieńki mogą być trujące. W tym artykule spróbujemy rozwiać wątpliwości dotyczące bezpieczeństwa tych grzybów.
Opieńka — co to za grzyb?
Opieńka to popularny grzyb jadalny, który rośnie w lasach liściastych i mieszanych na terenie całej Polski. Właściwie opieńka to nazwa rodzajowa obejmująca kilka gatunków, a najczęściej spotykanym jest opieńka miodowa (Armillaria mellea).
Opieńka miodowa jest grzybem wieloletnim, który wytwarza rozległe systemy grzybni, tworząc tzw. huby grzybowe. Huby te mogą osiągać rozmiary nawet kilku hektarów i żyć przez dziesiątki lat. Wyrastają one na korzeniach drzew, z którymi tworzą symbiozę, ale też mogą atakować osłabione drzewa i powodować ich obumieranie.
Same grzyby wytwarzają kapelusze o średnicy od 5 do 20 cm, początkowo wypukłe, później rozpostarte i nieregularne w kształcie. Kolor kapelusza może być różny, od jasnobrązowego do ciemnobrązowego, a na powierzchni widoczne są charakterystyczne łuseczki. Pod kapeluszem znajdują się blaszki, początkowo białe, później żółtawe.
Opieńka miodowa jest grzybem o miłym zapachu i smaku, stąd też zyskała swoją popularność w kuchni. Jest często wykorzystywana do przygotowania zup, sosów i dań mięsnych.
Właściwości lecznicze opieńki
Opieńka miodowa, podobnie jak wiele innych grzybów jadalnych, posiada wiele cennych właściwości zdrowotnych. Zawiera mnóstwo witamin i minerałów, w tym witaminy z grupy B, witaminę C oraz żelazo, fosfor, magnez i potas.
Opieńka miodowa jest też bogata w polisacharydy, takie jak beta-glukany, które wpływają korzystnie na układ odpornościowy organizmu. Właśnie dlatego opieńka miodowa jest często wykorzystywana w suplementach diety, które mają na celu wzmocnienie odporności.
Oprócz tego opieńka miodowa zawiera wiele substancji o działaniu przeciwnowotworowym, przeciwutleniającym i przeciwzapalnym. Badania wykazały, że ekstrakty z opieńki miodowej mogą być skuteczne w leczeniu chorób autoimmunologicznych, takich jak toczeń rumieniowaty układowy czy reumatoidalne zapalenie stawów.
Czy opieńki są trujące?
Opieńki, jak większość grzybów, są organizmami żywymi, które produkują trujące substancje, aby chronić się przed drapieżnikami. Dlatego zawsze należy zachować ostrożność podczas zbierania i spożywania grzybów. Niemniej jednak opieńki są uważane za grzyby jadalne, a ich spożywanie nie powinno być niebezpieczne, o ile zostaną odpowiednio przygotowane.
W Polsce występuje kilka gatunków opieniek, w tym opieńka miodowa, opieńka ciemna, opieńka zielonawa i opieńka biaława. Opieńka miodowa jest najczęściej spożywanym gatunkiem opieńki, a jej smak i aromat są uważane za najlepsze. Jednak w przypadku opieńki miodowej należy pamiętać o kilku zasadach, aby uniknąć nieprzyjemnych skutków spożycia. Przede wszystkim, należy zawsze zbierać opieńki z dobrze znanego terenu i unikać zbierania ich w pobliżu dróg, fabryk lub innych źródeł zanieczyszczeń. Następnie, opieńki należy dokładnie oczyścić szczoteczką i umyć pod bieżącą wodą, a następnie gotować przez co najmniej 10 minut. W przypadku suszenia opieńek należy pamiętać, że suszenie nie zawsze eliminuje trujące substancje, więc należy je również odpowiednio ugotować przed spożyciem
Warto jednak pamiętać, że nie wszystkie opieńki są jadalne. Należą do nich m.in. opieńka fioletowa (Cortinarius violaceus) oraz opieńka trująca (inne nazwy maślanka wiązowa, opieńka fałszywa, łysiczka trująca, maślanka jadowita). Są to grzyby trujące, które może spowodować uszkodzenie wątroby i nerek. Dlatego przed spożyciem jakiejkolwiek opieńki warto upewnić się, że mamy do czynienia z gatunkiem jadalnym.
Jak wygląda opieńka fioletowa?
Opieńka fioletowa (Cortinarius violaceus) charakteryzuje się wyjątkowym wyglądem, którym wyróżnia się spośród innych grzybów. Poniżej przedstawiamy opis opieńki fioletowej oraz jej cech charakterystycznych.
Wygląd
Opieńka fioletowa to grzyb o kapeluszu o średnicy od 5 do 15 cm. Kapelusz ma kształt wypukły z centralnie umieszczoną garbem i gładką powierzchnią. U młodych okazów kolor kapelusza jest jasnofioletowy, a u starszych ciemniejszy – fioletowy, brązowy lub szarobrązowy. Brzeg kapelusza jest podwinięty, a później rozpostarty.
Blaszki opieńki fioletowej są gęste i mają fioletową barwę, która stopniowo zmienia się w brązową wraz z wiekiem grzyba. Trzon jest walcowaty, długi i smukły, o fioletowym kolorze z białawym nalotem. Na jego powierzchni występują białe włókna tworzące delikatną osłonę – kurtinę.
Cechy charakterystyczne
Opieńka fioletowa posiada kilka cech charakterystycznych, które ułatwiają jej identyfikację. Przede wszystkim jest to niezwykle intensywny, fioletowy kolor kapelusza, który przyciąga uwagę. Ponadto charakterystyczny jest też wygląd trzonu, który ma białawe, włókniste kurtyny.
Opieńka fioletowa jest grzybem trującym. Zawiera bowiem toksynę o nazwie orellanina, która uszkadza komórki wątroby i nerek. Dlatego też nie należy zbierać i spożywać opieńki fioletowej ani innych grzybów, o których nie mamy pewności, czy są bezpieczne dla zdrowia.
Jak wygląda opieńka trująca (maślanka wiązkowa)?
Maślanka wiązkowa to jeden z bardziej powszechnych grzybów lasów iglastych na półkuli północnej, gdzie rośnie na martwym drewnie drzew iglastych i liściastych. W Polsce jest to gatunek pospolity i można go znaleźć praktycznie w całym kraju.
Nazwa „maślanka” pochodzi od pachnącego mleka, które wytwarza, a „wiązkowa” od sposobu, w jaki wyrastają jego owocniki – gęsto ułożone w pęczki, podobne do wiązek. Owoce tej grzyby mają kształt lejkowaty lub dzwonkowaty, z żółtozieloną, jedwabistą powierzchnią kapelusza, który może osiągać średnicę od 2 do 10 cm.
Charakterystyczną cechą maślanki wiązkowej są jej blaszki, które są ściśle ułożone i tworzące trójkątne pory. Są one początkowo żółtawe, a następnie brązowieją i stają się rdzawobrązowe. Owocniki grzyba rozwijają się od lipca do listopada, ale najwięcej jest ich jesienią, gdy wilgotność jest wysoka.
Maślanka wiązkowa ma wiele zastosowań, w tym jako źródło barwników naturalnych do farbowania tkanin i papieru. W medycynie tradycyjnej jest stosowana jako środek przeciwgorączkowy i przeciwbólowy. Jednak ze względu na fakt, że może powodować objawy zatrucia, takie jak nudności, wymioty i biegunka, nie zaleca się spożywania maślanki wiązkowej w celach kulinarnej.
