Myszołów to jeden z najpospolitszych i najbardziej rozpoznawalnych ptaków drapieżnych w Europie. W Polsce jest jednym z najczęściej spotykanych sokołowatych. Myszołów żyje w wielu różnorodnych siedliskach, od lasów po łąki i pola uprawne. W tym artykule przyjrzymy się bliżej występowaniu i siedliskom tego interesującego ptaka.
Myszołów — wystepowanie i siedliska
Myszołów występuje na całym kontynencie europejskim, w Azji Mniejszej, na Kaukazie, w północnej Afryce i na Bliskim Wschodzie. W Polsce jest to ptak pospolity, którego populacja wynosi około 60-80 tysięcy par lęgowych. Myszołowy są w Polsce obecne przez cały rok, choć zimą niektóre osobniki odlatują na południe w poszukiwaniu lepszych warunków do polowań.
Myszołów jest ptakiem, który preferuje siedliska leśne, ale można go spotkać również na obszarach otwartych, jak łąki, pola uprawne, wrzosowiska, torfowiska, a nawet na obrzeżach miast. Ważnym czynnikiem wpływającym na wybór siedliska jest dostępność pożywienia. Myszołowy najczęściej polują na małe ssaki, takie jak myszy, krety, zające, ale też na ptaki i gady.
Myszołów buduje swoje gniazda zwykle na drzewach, ale również na skałach, budynkach czy słupach energetycznych. Gniazdo to duża, płytko zagłębiona platforma z gałęzi, trawy i liści, wyściełana młodymi liśćmi drzew i trawami.
Myszołów jest jednym z najważniejszych drapieżników w ekosystemie, regulującym populacje gryzoni. W Europie jego populacja jest stabilna, jednak w niektórych krajach (np. w Wielkiej Brytanii) zanotowano spadek populacji, co jest wynikiem m.in. utraty siedlisk i zanieczyszczenia środowiska. W Polsce myszołów jest chroniony, a polowania na te patki są zabronione przez cały rok. Myszołów jest objęty ochroną prawną w ramach przepisów ustawy o ochronie przyrody oraz Konwencji Waszyngtońskiej, a także znajduje się na czerwonej liście gatunków zagrożonych w Polsce.
Myszołów — wygląd
Myszołów to ptak o pięknej sylwetce i ciekawej kolorystyce, który wzbudza zainteresowanie zarówno wśród miłośników przyrody, jak i naukowców.
Ptak ten osiąga długość ciała od 51 do 57 cm, a rozpiętość jego skrzydeł wynosi od 110 do 135 cm. Masa ciała samców wynosi zwykle od 700 do 1100 gramów, a samic od 1000 do 1600 gramów. Wysokość myszołowa wynosi zwykle od 50 do 60 cm.
Myszołów charakteryzuje się stosunkowo krótkim ogonem oraz długimi i szerokimi skrzydłami, które umożliwiają mu lot z prędkością od 50 do 60 km/h. Posiada również charakterystyczne pióra na końcówkach skrzydeł, tzw. „palce”, które służą mu do utrzymywania równowagi w trakcie lotu.
Głowa myszołowa jest stosunkowo mała, zaokrąglona, z szerokim i mocnym dziobem, którym łapie swoją zdobycz. Wierzch głowy, kark i grzbiet ptaka są koloru brązowego, z ciemniejszymi lotkami. Spód ciała myszołowa jest białawy lub kremowy, z ciemniejszymi paskami na piersi i brzuchu. Oczy myszołowa są ciemnobrązowe, a skóra wokół nich jest jasna, żółtawa lub szarawa.
Myszołów jest bardzo zwrotnym ptakiem, który potrafi w locie zmieniać kierunek lotu i szybko hamować. W trakcie polowania myszołów często wykorzystuje elementy terenu, takie jak wzgórza czy drzewa, aby osiągnąć lepszą pozycję wobec swojej zdobyczy.
Myszołów — upierzenie
Upierzenie myszołowa jest dosyć charakterystyczne i łatwo je rozpoznać. Głowa oraz szyja ptaka pokryte są brązowym pióropuchem, a wierzch ciała – ciemnobrązowymi piórami z białymi plamkami. Spód ciała jest jasny, a skrzydła pokryte są jaśniejszymi piórami z ciemnymi końcówkami. Pióra podskrzydłowe są jaśniejsze. Na końcu ogona myszołów posiada charakterystyczne, ciemnobrązowe paski.
Młode osobniki myszołowa są brązowe, a ich pióra pokrywają jasne plamki. Dopiero po kilku latach życia pióra zaczynają zmieniać kolor i stają się podobne do upierzenia dorosłych osobników.
Myszołów jest ptakiem, który zazwyczaj nie zmienia swojego upierzenia przez cały rok. Istnieją jednak pewne różnice w kolorystyce upierzenia w zależności od miejsca zamieszkania myszołowa. W Europie ptaki zamieszkujące północną część kontynentu mają jaśniejsze pióra na spodzie skrzydeł, podczas gdy ptaki z południa Europy mają bardziej jednolite upierzenie.
Myszołów – odgłosy
Myszołów jest ptakiem, którego często można usłyszeć zanim zobaczy się go na niebie. Jego główny odgłos to tzw. „miaukanie”, które brzmi jak „kjeek kjeek”. Jest to dźwięk, którym samiec przyciąga uwagę samicy w trakcie godów, a także sygnał alarmowy ostrzegający przed niebezpieczeństwem. Miaukanie to jednocześnie najczęstszy odgłos wydawany przez myszołowa w trakcie lotu.
Innym charakterystycznym dźwiękiem, który wydaje myszołów, jest tzw. „klucie” – dźwięk powstający w trakcie złożenia i rozłożenia skrzydeł. Jest to głównie dźwięk słyszany podczas startu i lądowania ptaka, kiedy to skrzydła są najbardziej rozwinięte i wydają charakterystyczne trzaski.
W czasie polowania, myszołów wydaje jeszcze inne dźwięki. Podczas szybowania w powietrzu, ptak wydaje tzw. „skrzekliwy krzyk”, który ma za zadanie przestraszyć zdobycz i skłonić ją do ucieczki. Gdy ptak już jest blisko zdobyczy, wydaje tzw. „trzaski” – serię krótkich, szybkich dźwięków, które mają za zadanie zdezorientować zwierzę i ułatwić myszołowowi chwyt.
Odgłosy myszołowa pełnią nie tylko funkcję komunikacyjną, ale również mają znaczenie dla samoorganizacji ptaka. Głosy pomagają myszołowom utrzymać dystans między sobą w trakcie polowania i chronić swoje terytoria.
Myszołów — dieta i strategia polowania
Myszołów znany również jako myszolub poluje głównie na małe ssaki, takie jak myszy, gryzonie czy króliki, ale również chętnie zjada jaszczurki, ptaki, węże i owady.
Dieta myszołowa jest w dużej mierze uzależniona od dostępności pokarmu w danym miejscu i czasie. W okresie lęgowym ptak preferuje zwierzęta o mniejszych rozmiarach, takie jak myszy czy jaszczurki, ponieważ są one łatwiejsze do zdobycia. W okresie zimowym, kiedy trudniej jest znaleźć pokarm, myszołów zjada większe zwierzęta, takie jak króliki czy ptaki. W przypadku braku innej zdobyczy może też zjadać padlinę.
Myszołowy polują w sposób charakterystyczny dla ptaków drapieżnych, tj. z ukrycia lub w powietrzu. Zwykle czatują na drzewach, pniach lub słupach, obserwując okolicę. Kiedy dostrzegają potencjalną zdobycz, ruszają w jej kierunku z gwałtowną prędkością, łapiąc ją swoimi ostro zakończonymi szponami. Myszołowy są też znane z polowania w parach lub w małych grupach, co zwiększa ich szanse na zdobycie pokarmu.
W czasie polowania myszołowy wykorzystują swoje wrodzone zdolności lotnicze, takie jak świetny wzrok, siła i zwinność w powietrzu. Potrafią szybko poruszać się między drzewami i skręcać w powietrzu, aby dosięgnąć swoją zdobycz. Niekiedy używają też tzw. „pochwyłek”, czyli szybkiego nurkowania w kierunku ziemi, by złapać zwierzę w locie.
Myszołów — gody, gniazdo, młode
W Polsce myszołów jest gatunkiem lęgowym, a jego populacja w ostatnich latach zwiększyła się, głównie dzięki ochronie środowiska naturalnego.
Gody myszołowa rozpoczynają się zazwyczaj w lutym i trwają do marca. W tym okresie samce wykonują charakterystyczny taniec godowy, podczas którego unoszą się na skrzydłach i krążą wokół swojego terytorium. Samice często odpowiadają na ten taniec swoimi własnymi lotami, a także głosem.
Po okresie godowym myszołowy zaczynają budować swoje gniazda. Umieszczają je zwykle na drzewach lub skałach, w miejscach chronionych przed wiatrem i deszczem. Gniazda te są stosunkowo duże i mają kształt płaskiej platformy, która jest wyściełana suchymi liśćmi, mchem lub trawą. Myszołów używa jedno gniazdo przez wiele sezonów lęgowych, dodając do niego co roku nowe elementy.
Okres lęgowy myszołowa przypada na wiosnę, zazwyczaj w kwietniu lub maju. Samica składa zwykle od dwóch do czterech jaj, które wysiaduje przez około 35 dni. W tym czasie samiec zapewnia jej pokarm i pilnuje terytorium. Po wykluciu się piskląt samica karmi je, a samiec przynosi pokarm do gniazda. Młode myszołowy opuszczają gniazdo po około 40 dniach od wyklucia, ale pozostają w pobliżu i są karmione przez rodziców przez kolejne 2-3 tygodnie.
Myszołów — ochrona
Myszołów narażony jest na szereg zagrożeń. Do najgroźniejszych należy utrata siedlisk związana z niszczeniem lasów i zmianami w krajobrazie wiejskim. Częste zmiany krajobrazu pod zabudowę i rozwój infrastruktury również prowadzi do utraty siedlisk myszołowa. Dodatkowo myszołów pada często ofiarą nielegalnego łowiectwa i zabijania przez ludzi, którzy błędnie uważają, że ptak ten stanowi zagrożenie dla innych zwierząt lub ich hodowli.
Ochrona myszołowa
Myszołów jest gatunkiem, który wymaga ochrony. Istnieje na to wiele sposobów. Jednym z najważniejszych jest ochrona siedlisk myszołowa poprzez utrzymywanie lasów i innych obszarów naturalnych, w których ptak ten zamieszkuje. Istotne jest również tworzenie stref ochrony przyrody, w których myszołów może żyć bezpiecznie i bez zakłóceń ze strony ludzi. Takie strefy powinny obejmować tereny leśne, łąki, pastwiska i obszary o dużej bioróżnorodności, gdzie myszołów może łatwo znaleźć pożywienie i miejsca do gniazdowania.
Kolejnym ważnym sposobem ochrony myszołowa jest edukacja ludzi. Wiele osób nie zdaje sobie sprawy z tego, że myszołów jest chronionym gatunkiem, a zabijanie tych ptaków jest nielegalne. Dlatego ważne jest, aby edukować ludzi na temat zwyczajów myszołowa i przypominać im, że te ptaki są cenne dla naszego ekosystemu.
Kolejnym krokiem w ochronie myszołowa jest walka z nielegalnymi polowaniami. Wiele krajów wprowadziło przepisy regulujące łowiectwo ptaków drapieżnych, w tym myszołowa. Wspieranie działań policyjnych w celu zwalczania nielegalnych polowań, pomoże w ochronie myszołowa i innych gatunków ptaków drapieżnych.
Myszołów — stan populacji w Polsce
Myszołów (Buteo buteo) to jeden z najczęściej spotykanych w Polsce ptaków drapieżnych. Niestety W ciągu ostatnich dziesięcioleci niestety populacja myszołowa w Polsce uległa zmniejszeniu. Obecnie całkowita liczebność populacji lęgowej oceniana jest na 52 – 65 tysięcy par.
Myszołów a jastrząb
Myszołów i jastrząb to dwa najczęściej spotykane gatunki ptaków drapieżnych w Europie. Oba te ptaki są doskonałymi łowcami, ale mają odmienne cechy i zachowania.
Myszołów to stosunkowo duży ptak, o rozpiętości skrzydeł dochodzącej do 150 cm. Zwykle osiąga długość od 51 do 57 cm. Charakteryzuje go gęsta, brązowa sierść z białym brzuchem. Myszołów jest ptakiem, który poluje na małe zwierzęta, w tym na gryzonie i króliki. Zasiada na drzewach lub słupach energetycznych i wyczekuje na swoją ofiarę. Jest znany z tego, że potrafi utrzymać się w powietrzu przez długi czas, przeprowadzając w ten sposób obserwacje terenu.
Jastrząb jest mniejszy niż myszołów, osiąga rozpiętość skrzydeł do 100 cm. Jego sierść jest szara z czarno-białymi pasami na spodniej części ciała. Jastrząb jest szybszy i bardziej zwrotny niż myszołów, dzięki czemu może łapać ptaki w locie. W przeciwieństwie do myszołowa, który poluje z zasadzki, jastrząb poluje aktywnie, lotem, przelatując przez lasy i wyłapując swoją ofiarę w locie.
Choć myszołów i jastrząb są podobne pod względem kształtu i wyglądu, to różnią się w wielu innych aspektach. Największa różnica między nimi polega na preferencjach żywieniowych i sposobach polowań. Myszołów poluje głównie na gryzonie i króliki, podczas gdy jastrząb poluje na ptaki. Myszołów poluje z zasadzki, podczas gdy jastrząb poluje aktywnie w locie.
Warto również wspomnieć, że myszołów jest bardziej pospolitym gatunkiem niż jastrząb. Myszołowy można spotkać w całej Europie, od Skandynawii po śródziemnomorskie kraje, podczas gdy jastrzębie są bardziej skoncentrowane w lasach i terenach górskich.
