Szczygieł (Carduelis carduelis) to mały, ale niezwykle kolorowy ptak z rodziny łuszczaków. Ze względu na swoją piękną, intensywną barwę, szczygieł jest często postrzegany jako jeden z najpiękniejszych ptaków w Europie. W czasie wiosennych spacerów warto uważnie przyglądać się roślinom, ponieważ szczygieł lubi na nich przesiadywać, szukając pożywienia.
Jak wygląda szczygieł?
Szczygieł to mały ptak, o długości około 12-13 cm i wadze od 14 do 19 gramów. Samiec szczygła ma charakterystyczne upierzenie, które ułatwia jego rozpoznanie. Na wierzchu głowy ma czerwoną czapkę, a na karku czarny klin. Gardło, pierś i boki są w kolorze czerwonawo-różowym, a brzuch biały. Skrzydła są ciemnobrązowe, a lotki i sterówki mają żółto-czarne prążki.
Samiczki szczygła są mniej kolorowe niż samce i mają bardziej stonowane barwy. Zamiast czerwonej czapki na głowie mają brązowe ubarwienie.
Szczygieł — występowanie
Szczygieł występuje na całym obszarze Eurazji, od Portugalii na zachodzie po Japonię na wschodzie. W Polsce jest to ptak bardzo pospolity, którego można spotkać praktycznie w każdym lesie, parku lub ogrodzie. W zimie szczygieł zwykle przemieszcza się na południe, a wiosną powraca na swoje stałe tereny lęgowe.
Ptak ten lubi tereny zalesione, ale można go też spotkać na skrajach lasów, na polach uprawnych, w parkach i ogrodach. Preferuje tereny z bogatym zróżnicowaniem roślinnym, zwłaszcza z kwitnącymi roślinami, takimi jak chabry, ostrożnie, czy chryzantemy. Szczygieł jest ptakiem wędrownym, co oznacza, że w poszukiwaniu pożywienia przemieszcza się na duże odległości.
Szczygieł jest ptakiem stadnym, co oznacza, że zwykle występuje w grupach, często w towarzystwie innych łuszczaków, takich jak dzięcioł czy zięba. W okresie lęgowym szczygieł często tworzy pary, ale poza sezonem rozrodczym łączy się w większe grupy.
W Polsce szczygieł jest chroniony prawem, ale jego populacja nie jest zagrożona. W Europie Zachodniej szczygieł był kiedyś hodowany jako ptak ozdobny, ale obecnie handel tymi ptakami jest zabroniony.
Szczygieł — gniazdowanie i lęgi
Szczygły zaczynają gniazdować już wczesną wiosną, najczęściej w marcu lub kwietniu. Wybierają na swoje gniazdo drzewa liściaste, najczęściej brzozy, olchy lub dęby, oraz krzewy. Samice budują gniazda z trawy, mchu, korzonków, a także piór i sierści zwierząt. Gniazdo jest wyściełane sierścią, piórami i innymi miękkimi materiałami.
Gniazda szczygłów mają formę kubka o głębokości około 6 cm i średnicy około 9 cm. Szczygły często korzystają z gniazd, które zostały opuszczone przez inne ptaki, takie jak kosy czy sikorki. Mogą też korzystać z budynków ludzkich, zwłaszcza gdy w pobliżu znajdują się parki lub ogrody.
Samica składa 3-6 jaj o białym kolorze z ciemnymi plamkami. Jaja są składane co dwa dni, a czas ich wysiadywania wynosi około 14 dni. W tym czasie samica zajmuje się inkubacją jaj, podczas gdy samiec dostarcza jej pożywienie. Po wykluciu się piskląt samiec również pomaga w ich karmieniu. Pisklęta są karmione przez rodziców przez około 14-18 dni, aż do momentu, gdy są gotowe do opuszczenia gniazda.
Szczygły to ptaki, które chętnie powracają do swoich miejsc gniazdowania z roku na rok. Wiele osób dokarmia karmi ptaki w okresie zimowym, dlatego często można je obserwować w parkach i ogrodach. Są to bardzo towarzyskie ptaki, które lubią przebywać w stadach i łączyć się w małe grupy. W czasie lęgów szczygły są jednak bardzo terytorialne i nie tolerują obecności innych ptaków w pobliżu swojego gniazda.
Szczygieł — pożywienie
Szczygieł jest ptakiem wszystkożernym i odżywia się różnymi rodzajami pokarmu. W okresie letnim, kiedy dostępne są owoce i nasiona, szczygieł spożywa głównie nasiona kwiatów, a także owoce jagodowe, takie jak maliny i czarne jagody. W okresie zimowym, kiedy pokarm jest trudniejszy do zdobycia, szczygieł zjada głównie nasiona traw oraz roślin z rodziny astrowatych.
Żywi się również owadami, takie jak chrząszcze, pająki i mrówki, a także nektar z kwiatów. Jednak spożywanie nektaru stanowi tylko niewielką część diety szczygła, ponieważ nektar nie jest dla niego wystarczająco pożywny.
Jednym z najważniejszych źródeł pożywienia dla szczygła są nasiona chwastów. Szczególnie lubi jedno- i dwuliścienne chwasty, takie jak mlecze, rdesty i komosy. Szczygieł zjada również nasiona zbóż, takie jak pszenica, jęczmień i żyto, a także orzechy, takie jak orzeszki ziemne i orzechy włoskie.
Szczygły często żerują w grupach, zwłaszcza zimą, kiedy jedzenie jest trudniejsze do zdobycia. Wtedy szukają źródeł pożywienia w parkach i ogrodach, a także na polach uprawnych. W przypadku hodowli szczygłów ważne jest, aby zapewnić im odpowiednie pożywienie, takie jak różne rodzaje nasion, owoce i nektar, co pozwoli na zachowanie ich zdrowia i kondycji.
Szczygieł — ochrona gatunkowa
Zgodnie z Czerwoną Księgą Gatunków Zagrożonych IUCN, szczygieł zaliczany jest do kategorii LC (least concern), czyli gatunków najmniejszej troski. Nie oznacza to jednak, że nie wymaga on ochrony.
Największe zagrożenie dla szczygła to utrata siedlisk i brak pożywienia. Zanikające łąki, pastwiska i pola uprawne oraz rosnące zanieczyszczenie środowiska skutkują spadkiem liczebności populacji tego ptaka. Dodatkowo szeroko stosowane pestycydy powodują zmniejszenie dostępności pożywienia w postaci nasion roślin, które stanowią podstawę diety szczygłów.
Aby zwiększyć szanse na przetrwanie szczygła, niezbędna jest ochrona jego siedlisk i zwiększenie dostępności pożywienia. Właściciele gruntów mogą pomóc, tworząc w swoich ogrodach i na terenach zielonych odpowiednie warunki dla szczygłów. Należy zapewnić dostęp do roślin, na których ptaki mogą zebrać nasiona, a także nie stosować szkodliwych dla środowiska pestycydów.
Ważną rolę w ochronie szczygła odgrywają również organizacje zajmujące się ochroną przyrody. Ich działania skierowane są przede wszystkim na ochronę i rewitalizację siedlisk szczygłów, ale również na edukację społeczeństwa na temat roli tego ptaka w ekosystemie oraz zagrożeń, jakie mu grożą.
Szczygieł w domu — jak o niego dbać?
Chociaż naturalnym środowiskiem szczygła są lasy, łąki i pola, to w niewoli również może czuć się dobrze, jeśli zapewnimy mu odpowiednie warunki.
Szczygła można trzymać w klatce o wymiarach minimum 50x30x40 cm dla jednego osobnika lub większej, jeśli zamierzamy trzymać więcej ptaków. Klatka powinna być wyposażona w pałąk, z którego ptak będzie mógł korzystać do ćwiczeń i rozciągania skrzydeł. W klatce powinno znajdować się również miejsce na poidełko i karmnik.
Ptaki te są roślinożerne, dlatego w diecie powinny przeważać ziarna, takie jak nasiona słonecznika, konopi, maku, ostu czy proso. Można również podawać im owoce i warzywa, takie jak jabłka, gruszki, marchewki czy sałata. Ważne jest, aby dbać o zbilansowaną dietę, tak aby ptaki otrzymywały wszystkie niezbędne składniki odżywcze.
Szczygieł to ptak stadny, dlatego, jeśli planujemy trzymać więcej niż jednego osobnika, powinniśmy zadbać o to, aby miały one wystarczająco dużo miejsca i nie dochodziło do walk o terytorium czy pokarm. W przypadku, gdy planujemy hodowlę, warto postawić na parę lub kilka par, a nie więcej, ponieważ wtedy ptaki będą mieć szansę na naturalne zachowania socjalne i rozmnażanie.
Warto również pamiętać o regularnym czyszczeniu klatki oraz zapewnieniu ptakom odpowiedniej temperatury i wilgotności powietrza. Szczygły najlepiej czują się w temperaturze między 10 a 20 stopni Celsjusza i przy wilgotności powietrza w zakresie 40-60%.
